به گزارش نبض بورس، در سمفونی اقتصاد جهانی، فولاد نقش ستون فقرات استوار را ایفا می‌کند؛ نوایی عمیق و بی‌وقفه که زیربنای تمام ملودی‌ها را تشکیل می‌دهد. فولاد، نه فقط یک ماده اولیه، بلکه زبان مشترک مهندسان، معماران و صنعتگران سراسر جهان است. زبانی که با استحکام، قابلیت اطمینان و انعطاف‌پذیری، داستان پیشرفت و توسعه را روایت می‌کند. فولاد، صرفاً یک فلز نیست؛ بلکه عصاره‌ی تمدن مدرن است. از آسمان‌خراش‌های سر به فلک کشیده تا سوزن‌های ظریف جراحی، از خطوط ریلی که قلب تپنده‌ی تجارت‌اند تا لوله‌های انتقال انرژی که شریان‌های حیاتی اقتصادند، ردپای فولاد دیده می‌شود.
اهمیت فولاد، فراتر از اعداد و ارقام تولید و صادرات است. این صنعت، یک کاتالیزور است؛ محرکی برای نوآوری، اشتغال‌زایی و توسعه‌ی پایدار. فولاد، نه‌تنها ماده‌ی اولیه برای صنایع دیگر است، بلکه پلی است بین ایده‌های مهندسی و واقعیت‌های فیزیکی.
در این گزارش، به بررسی جامع صنعت فولاد ایران و جهان، شامل انواع محصولات، تاریخچه شرکت‌های فولادی ایران، جایگاه ایران در تولید جهانی، فرصت‌ها و تهدیدها، و ارزش بازار شرکت‌های بورسی می‌پردازیم.
انواع محصولات صنعت فولاد:
شرکت‌های فولادی محصولات متنوعی را تولید می‌کنند که بر اساس شکل، اندازه، نوع فولاد و کاربرد، دسته‌بندی میشوند. برخی از مهم‌ترین این محصولات عبارتند از:
فولاد تخت:
- ورق‌های فولادی (Steel Sheets): به صورت رول یا برش خورده تولید میشوند و در صنایع خودروسازی، لوازم خانگی، ساختمانی و ... کاربرد دارند.
- کلاف‌های فولادی (Steel Coils): به صورت رول پیچیده شده و برای تولید لوله، پروفیل و سایر محصولات استفاده میشوند.
- صفحات فولادی (Steel Plates): ضخیم‌تر از ورق‌ها هستند و در ساخت سازه‌های سنگین، کشتی‌سازی، پل‌سازی و ... کاربرد دارند.
فولاد طویل:
- میلگرد (Rebar): برای مسلح کردن بتن در ساختمان‌سازی استفاده می‌شود.
- تیرآهن (Steel Beam): در ساخت اسکلت فلزی ساختمان‌ها و پل‌ها کاربرد دارد.
- ناودانی (Steel Channel): در ساخت سازه‌های فلزی، ماشین‌آلات و تجهیزات استفاده می‌شود.
- نبشی (Steel Angle): برای اتصال قطعات فلزی و ساخت سازه‌های سبک استفاده می‌شود.
- لوله و پروفیل (Steel Pipes & Profiles): در انتقال سیالات، ساخت سازه‌های فلزی و تولید قطعات صنعتی کاربرد دارند.
- سیم فولادی (Steel Wire): در تولید کابل، فنر، توری و ... استفاده می‌شود.
فولاد‌های خاص:
- فولاد‌های آلیاژی (Alloy Steels): با افزودن عناصر آلیاژی مختلف، خواص مکانیکی، مقاومت به خوردگی و سایر ویژگی‌های آنها بهبود می‌یابد.
- فولاد‌های زنگ نزن (Stainless Steels): به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی، در صنایع غذایی، پزشکی، شیمیایی و ... کاربرد دارند.
- فولاد‌های ابزار (Tool Steels): به دلیل سختی و مقاومت بالا در برابر سایش، در ساخت ابزارآلات صنعتی استفاده میشوند.
انواع فولاد‌های تولید شده:
شرکت‌های فولادی انواع مختلفی از فولاد‌ها را تولید می‌کنند که بر اساس ترکیب شیمیایی، خواص مکانیکی و کاربرد، دسته‌بندی میشوند. برخی از مهم‌ترین این فولاد‌ها عبارتند از:
فولاد‌های کربنی (Carbon Steels):
- فولاد کم کربن (Low Carbon Steel): شکل‌پذیری و جوش‌پذیری خوبی دارند و در ساخت قطعات خودرو، لوله و پروفیل استفاده میشوند.
- فولاد متوسط کربن (Medium Carbon Steel): استحکام و سختی بیشتری نسبت به فولاد کم کربن دارند و در ساخت قطعات ماشین‌آلات، چرخ دنده و ... استفاده میشوند.
- فولاد پر کربن (High Carbon Steel): سختی و مقاومت بالایی دارند و در ساخت ابزارآلات، فنر و ... استفاده میشوند.
فولاد‌های آلیاژی (Alloy Steels):
- فولاد‌های نیکل دار (Nickel Steels): استحکام، چقرمگی و مقاومت به خوردگی بالایی دارند.
- فولاد‌های کروم دار (Chromium Steels): سختی، مقاومت به سایش و مقاومت به خوردگی بالایی دارند.
- فولاد‌های مولیبدن دار (Molybdenum Steels): استحکام، سختی و مقاومت به خزش بالایی دارند.
- فولاد‌های وانادیوم دار (Vanadium Steels): استحکام، سختی و مقاومت به ضربه بالایی دارند.
فولاد‌های زنگ نزن (Stainless Steels):
- فولاد‌های آستنیتی (Austenitic Steels): مقاومت به خوردگی بسیار خوبی دارند و در صنایع غذایی، پزشکی و شیمیایی استفاده میشوند.
- فولاد‌های فریتی (Ferritic Steels): مقاومت به خوردگی کمتری نسبت به فولاد‌های آستنیتی دارند، اما ارزان‌تر هستند و در ساخت قطعات خودرو و لوازم خانگی استفاده میشوند.
- فولاد‌های مارتنزیتی (Martensitic Steels): سختی و مقاومت بالایی دارند و در ساخت ابزارآلات و تیغه‌ها استفاده میشوند
ویژگی‌های کلیدی فولاد‌ها شامل استحکام، سختی، چقرمگی، شکل‌پذیری، جوش‌پذیری، مقاومت به خوردگی، مقاومت به سایش و مقاومت به خزش است. انتخاب نوع فولاد مناسب برای هر کاربرد، بستگی به این ویژگی‌ها و شرایط محیطی دارد.
شرکت‌های مطرح تولیدکننده فولاد در جهان:
این شرکت‌ها به دلیل حجم بالای تولید، فناوری‌های پیشرفته، کیفیت محصولات و حضور گسترده در بازار‌های جهانی، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند:
- ArcelorMittal: بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد در جهان، با فعالیت در بیش از ۶۰ کشور.
- China Baowu Steel Group: دومین تولیدکننده بزرگ فولاد در جهان، با تمرکز بر بازار داخلی چین.
- Nippon Steel Corporation: بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد در ژاپن، با شهرت بالا در زمینه کیفیت و فناوری.
- POSCO: یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد در کره جنوبی، با تمرکز بر نوآوری و توسعه محصولات جدید.
- HBIS Group: یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد در چین.
- Tata Steel: یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد در هند، با فعالیت در اروپا و آسیا.
- JSW Steel: یکی دیگر از شرکت‌های بزرگ فولادسازی در هند.
- Hyundai Steel: یکی از شرکت‌های بزرگ فولادسازی در کره جنوبی.
- Shagang Group: یکی از شرکت‌های بزرگ فولادسازی در چین.
- US Steel Corporation: یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد در ایالات متحده آمریکا
شرکت‌های فولادی ایران و تاریخچه آنها
شرکت فولاد مبارکه اصفهان (فولاد):
تاریخچه: تأسیس در سال ۱۳۷۰، بهره‌برداری در سال ۱۳۷۲.
محصولات: فولاد‌های تخت (کلاف گرم، ورق گرم، کلاف سرد، ورق سرد، ورق پوشش‌دار، ورق قلع‌اندود، ورق گالوانیزه، ورق رنگی).
شرکت ذوب آهن اصفهان (ذوب):
تاریخچه: تأسیس در سال ۱۳۴۶، به عنوان اولین کارخانه تولید فولاد به روش کوره بلند در ایران.
محصولات: فولاد‌های ساختمانی (تیرآهن، میلگرد، ناودانی، نبشی)، فولاد‌های صنعتی (ریل راه‌آهن، شمش چدن).
شرکت فولاد خوزستان (فخوز):
تاریخچه: تأسیس در سال ۱۳۴۲، بهره‌برداری در سال ۱۳۶۸.
محصولات: بلوم، بیلت، اسلب، ورق عریض.
شرکت فولاد آلیاژی ایران (فولاژ):
تاریخچه: تأسیس در سال ۱۳۷۲، به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد‌های آلیاژی در ایران.
محصولات: فولاد‌های آلیاژی (فولاد‌های ابزار، فولاد‌های گرم‌کار، فولاد‌های سردکار، فولاد‌های مقاوم به حرارت، فولاد‌های زنگ‌نزن) در مقاطع میلگرد، مفتول، تسمه و چهارگوش.
شرکت مجتمع فولاد خراسان (فخاس):
تاریخچه: تأسیس در سال ۱۳۶۹، بهره‌برداری در سال ۱۳۷۳.
محصولات: فولاد‌های طویل (میلگرد، شمش).
شرکت فولاد کاوه جنوب کیش (کاوه):
تاریخچه: تأسیس در سال ۱۳۸۵، بهره‌برداری در سال ۱۳۹۰.
محصولات: فولاد‌های نیمه‌ساخته (بیلت، بلوم) و فولاد‌های طویل (میلگرد).
شرکت فولاد سپید فراب کویر (کویر):
تاریخچه: تأسیس در سال ۱۳۸۰، بهره‌برداری در سال ۱۳۹۰.
محصولات: فولاد‌های طویل (میلگرد).
شرکت صنعتی و معدنی چادرملو (کچاد):
تاریخچه: تأسیس در سال ۱۳۷۱.
محصولات: کنسانتره سنگ آهن، گندله.
شرکت معدنی و صنعتی گل گهر (کگل):
تاریخچه: تأسیس در سال ۱۳۷۰.
محصولات: کنسانتره سنگ آهن، گندله، آهن اسفنجی.
شرکت مجتمع صنعتی آذربایجان (آذربا):
تاریخچه: تأسیس در سال ۱۳۷۷، شروع فعالیت در سال ۱۳۷۹.
محصولات: مقاطع فولادی و پروفیل.
شرکت آهن و فولاد ارفع (ارفع):
تاریخچه: تأسیس در سال ۱۳۸۵، آغاز تولید در سال ۱۳۸۸.
محصولات: شمش و مقاطع فولادی.
شرکت فولاد هرمزگان جنوب (هرمز):
تاریخچه: تأسیس در سال ۱۳۸۴، بهره‌برداری از کارخانه در سال ۱۳۸۹.
محصولات: شمش فولادی و محصولات فولادی.
۱۰ کشور برتر تولیدکننده فولاد در جهان (سال ۲۰۲۴):
- چین: با اختلاف بسیار زیاد، بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد در جهان است و بیش از نیمی از تولید جهانی را به خود اختصاص می‌دهد.
- هند: دومین تولیدکننده بزرگ فولاد در جهان است و در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است.
- ژاپن: یکی از تولیدکنندگان سنتی فولاد در جهان است و به کیفیت بالای محصولات خود مشهور است.
- ایالات متحده آمریکا: چهارمین تولیدکننده بزرگ فولاد در جهان است و بیشتر تولیدات آن مصرف داخلی دارد.
- روسیه: یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان فولاد در جهان است و به دلیل داشتن منابع غنی مواد اولیه، قیمت رقابتی دارد.
- کره جنوبی: یکی از پیشرفته‌ترین کشور‌های تولیدکننده فولاد در جهان است و به نوآوری و فناوری‌های جدید توجه ویژه‌ای دارد.
- آلمان: بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد در اروپا است و به کیفیت و دقت بالای محصولات خود مشهور است.
- ترکیه: یکی از صادرکنندگان مهم فولاد در منطقه خاورمیانه و اروپا است و در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است.
- برزیل: بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد در آمریکای لاتین است و به دلیل داشتن منابع غنی سنگ آهن، قیمت رقابتی دارد.
- ایران: در سال‌های اخیر، ایران همواره در بین ۱۰ تا ۱۵ کشور برتر تولیدکننده فولاد در جهان قرار داشته است
جایگاه ایران و بررسی فرصت‌ها و تهدید‌های صنعت فولاد در ایران
ایران با دارا بودن ذخایر غنی سنگ آهن و منابع انرژی، از پتانسیل بالایی برای توسعه صنعت فولاد برخوردار است. با این حال، این صنعت با چالش‌هایی نیز رو‌به‌رو است که عبارتند از:
فرصت‌ها:
- ذخایر غنی سنگ آهن
- دسترسی به منابع انرژی ارزان
- بازار داخلی بزرگ
- موقعیت جغرافیایی مناسب برای صادرات به کشور‌های منطقه
تهدیدها:
- تحریم‌های بین‌المللی
- رقابت شدید با تولیدکنندگان خارجی
- کمبود فناوری‌های نوین
- مشکلات زیست‌محیطی
- کمبود سرمایه‌گذاری در اکتشافات جدید
نتیجه‌گیری
صنعت فولاد ایران، با وجود پتانسیل‌های فراوان، با چالش‌هایی نیز مواجه است. برای حفظ و ارتقای جایگاه این صنعت در سطح بین‌المللی، لازم است که با برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری مناسب، و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، به توسعه پایدار این صنعت کمک کرد.
